FİLİSTİN’DE BİR YAHUDİ TARIM KOLONİSİ MİKVE İSRAEL (İSRAİL’İN UMUDU)
Yahudi toplumu Romalılara karşı M.S. sonra 66-73 ve 132-135 yıllarında yaptıkları isyanlar neticesinde mağlup edilerek Filistin’e dönmeleri kati surette yasaklanmış ve toplum kitleler halinde dünyanın dört bir yanına göç etmişlerdir. (Yahudi Diasporasının Filistin’e Göçü ve İsrail Devleti’nin Kuruluşu Sevda Örücü) Yahudi toplumu bu süreçte özelikle Avrupa’da gettolarda yaşamakta toprak ve meslek edinme hakları bulunmamaktadır. Avusturya İmparatoru II. Joseph 1782’de yayınladığı hoşgörü fermanıyla, Yahudileri geleneksel yerleşim yerleri dışında ikamet edebilme, ticaret ve sanayide serbestçe çalışabilme, çocuklarını devlet okullarına gönderebilme, özel kıyafetler giymeye zorlanmama gibi daha önce sahip olmadıkları pek çok yeni haklar elde etmişlerdir. Bunu, 1791 de de Fransa takip ederek hemen hemen bütün Avrupa’da Yahudi toplumuna eşit haklar tanınmış böylece Yahudi toplumunda bir aydınlanma süreci başlamıştır Haskala. Haskala hareketinde Yahudilerin, kendi dinlerinden ve farklılıklarından vazgeçmeden, yaşadıkları topluma entegre olunması amaçlanmıştır. (Yahudi Aydınlanma Hareketi: Haskala Ali Osman KURT) Ancak Avrupa’da baş gösteren bu ılıman iklim 1870’lerin Rusya’sında Yahudilerin aleyhine döner. Özellikle 1881’de Çar II. Alexander’ın suikast sonucu öldürülmesi Rusya’da Yahudi düşmanlığının şiddete dönüşmesine ve Yahudi haklarının kısıtlanmasına sebep olur.
(Tarihin Peşinde ‐Uluslararası Tarih ve Sosyal Araştırmalar Dergisi Yıl: 2016, Sayı: 15 Yüksel KAŞTAN) Bu noktadan sonra özellikle Rusya, Polonya ve Romanya’dan çok yoğun göçler başlar. Yahudi düşünür Leon Pinsker’e göre “Yahudiler, her yerde bir misafirdir ve hiçbir zaman evde değildirler” diyerek sorunun çözümünün Yahudilerin İsrail’e göçüyle çözümlenebileceğini belirtir. Göç eden Yahudi toplulukları nereye gidecek, nasıl iskân edilecekler ve geçimlerini nasıl temin edecekler. Bu noktada 1960 yılında Paris’te Alliance Israelite Universelle (Evrensel Yahudi Birliği) birliği kurulur. Birliğin amacı okullar kurarak, doğu Yahudilerinde gelişmişlik farkını aza indirgemek ve bir meslek sahibi olmalarını sağlamak. Özellikle tarım okulları kurarak fakir göçmen Yahudileri zirai bir eğitimden geçirerek kuracakları tarım kolonilerinde iskân etmek ve onları toprağa bağlamaktır. Bu noktada da Baron Maurice de Hirsch devreye girerek Yahudi Kolonizasyonu Derneği (JCA) kurulur ve Alliance birliği ile eşgüdüm hareket edilir. Kolonileşme, özellikle 1867 tarihli kararnameyle yabancılara Osmanlı topraklarından arazi satın alma hakkı verilmesiyle başlar. Charles Netter Sultan Abdülaziz ile görüşerek Filistin’de bir arazi kiralama hakkı elde eder ve 5 Nisan 1870 tarihli fermanla yaklaşık 2600 dönüm arazi belirsiz bir süre için yıllık 7.500 kuruş ödemek koşuluyla kiralanır. ( Togral Ö. 2022, “Osmanlı Devleti’nde Alliance İsraelite’nin Eğitim Olgusu: Yafa Alman Musevi Ziraat Mektebi Örneği”. MJH XII, 199-208.) İşte bu okul bir köprü başı görevi görecek olan Mikve İsrael’dir bugünkü İsrail devletinin çekirdeğidir.
Kolonileşme, bundan sonra Sultan Abdülhamid’in arazi satışını yasaklamasına rağmen Yahudi sermayesinin desteği, rüşvet ve fahiş fiyatla arazi satışları ile devam eder. Özellikle burada Baron Maurice de Hirsch’e değinmek istiyorum. Baron Maurice de Hirsch Osmanlıdan 1869 yılında Rumeli demir yolları ihalesini alan bankerdir. Osmanlı 2000 km’lik bu demiryolu ihalesini daha önce iki kere ihale etmiş ancak müteahhit firmalar taahhütlerini yerine getiremediğinden iptal etmiştir. Bayındırlık bakanı Garabet Artin Davut paşa müteahhit bulmak üzere Avrupa’ya seyahate çıkar ve Baron Maurice de Hirsch ile temas kurulur. Hirsch sermayeyi de kendisinin bulacağı vaadi ile işi alır ve bir mukavele düzenlenir. İş 99 yıllık bir işletme imtiyazı ile alınır, işletme bedeli km başına 14.000 Frank, inşa bedeli ise km başına 200.000 franktır. Ancak daha sonra işletme bedeli bir başka firmaya devir oyunu ile 22.000 franka yükselir. Neticede işe başlanır ve sermaye temini için beher değeri 400 frank olan 1.980.000 tahvil bastırılır. Hirsch tahvillerin tamamını 128.5 Frank’a satın alarak akabinde bir banka grubuna 150 franktan satarak 42.570.000 frank kazanç sağlar Hirsch inşaata başlar, 2000 km’lik yolun ancak 1279 km’sini yapar, sarp arazilere girmez düz yollar tercih edilerek yolun uzamasına neden olur. Maliyeti yüksek arazileri yapmaz, inşaat işlerini taşeron firmalara 100.000 Frank’a yaptırır. İnşaat kalitesi oldukça düşüktür, istasyonlar yerleşim yerlerine uzak alakasız yerlere yapılır. İnşaatın kesin hak edişi hiçbir zaman yapılmaz geçici hak ediş ile kabulü yapılır. İş davalık olur uzun yıllar çözümlenemez. Neticede Baron Maurice de Hirsch bu işin sonunda 350 milyon franklık muazzam bir zenginliğe ulaşır. Baron Maurice de Hirsch Osmanlıdan yolsuzluk ve rüşvet yolu ile elde ettiği bu zenginliğini, İsrail devletinin kurulumunda büyük önem arz eden tarım kolonilerinin kurulumunda harcamıştır. (İslam Ansiklopedisi 35. Cilt Vahdettin Engin) Birinci dünya savaşı öncesi Filistin’de ki Yahudi kolonileri 400 bin dönüme ulaşmıştır.
Yazının devamını sabırsızlıkla bekliyorum.